Hayatımızın her alanında sağlıklı seçimler yapma çabası içindeyiz. Yediğimiz gıdalardan uyku düzenimize ve stres seviyemiza kadar pek çok faktör sağlığımızı doğrudan etkiliyor. Son yıllarda yükselen popülerliği ile dikkat çeken GAPS diyeti, özellikle bağırsak sağlığı üzerinden genel vücut sağlığını iyileştirmeye odaklanıyor.
Çoğu kişi gaps diyeti örnek menü önerilerini inceleyerek başlangıç yapmak istiyor. Ancak bu diyetin belirli bir listeyle sınırlı kalmadığını ve birkaç aşamadan oluşan bütüncül bir yaklaşım olduğunu belirtmek gerekiyor.
Bu yazımızda GAPS diyetinin ne olduğunu, nasıl uygulandığını ve kimlere uygun olduğunu ele alacağız. Ayrıca GAPS diyetinde hangi besinlerin öne çıktığını, hangi besinlerden kaçınılması gerektiğini ve GAPS diyeti aşamalarını detayı olarak paylaşacağız. Ayrıca örnek GAPS diyet listesi sunarak bu özel beslenme modeline dair somut fikirler vermeyi amaçlıyoruz. Hazırsanız, başlayalım!
GAPS Diyeti Nedir?
GAPS diyeti, bağırsak sağlığını iyileştirerek hem sindirim sistemini hem de zihinsel sağlığı desteklemeyi amaçlayan özel bir beslenme yaklaşımdır. Bu diyette, işlenmiş gıdalar, tahıllar ve nişastalı besinler büyük ölçüde kısıtlanır. Bunun yerine kemik suyu, fermente gıdalar, et, balık ve bazı sebzeler gibi besin değeri yüksek, sindirimi nispeten kolay olan gıdalar öne çıkar. Bu diyetin amaçları arasında bağırsak mukozasını onarmak, yararlı mikroorganizmaların çoğalmasını desteklemek ve böylece bağışıklık sistemini güçlendirmek yer alır.
Dr. Natasha Campbell-McBride, özellikle otizm, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi nörolojik ve psikolojik rahatsızlıkları olan bireylerde ciddi bağırsak sorunlarının da sıklıkla ortaya çıktığını gözlemlemiştir. Bu gözlemler doğrultusunda, bağırsak florasındaki dengesizliğin yalnızca sindirim sistemi üzerinde değil, aynı zamanda beyin fonksiyonlarında da belirgin etkilere yol açabileceğini öne sürerek, bu durumu gaps bağırsak ve psikoloji sendromu (Gut and Psychology Syndrome) olarak adlandırmıştır.
GAPS diyeti işte bu teoriden hareketle, bağırsak ekosisteminin onarılmasının pek çok açıdan iyileştirici sonuçlar doğurabileceğine vurgu yapar. Anekdotsal olarak gaps diyeti ile iyileşen hastalıklar arasında sindirim bozuklukları, cilt sorunları ve dikkat eksikliği gibi durumlar yer alsa da herkes için geçerli olan kesin bir sonuçtan söz etmek yerine kişisel farklılıkların önemli olduğu belirtilmektedir.
GAPS Diyeti Nasıl Yapılır?
GAPS diyeti, genellikle birkaç aşamadan oluşan, nispeten karmaşık bir beslenme planıdır. Uygulama süresi ve katılığı kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Gaps diyeti yapanlar ilk aşamalardaki katı kısıtlamaların zorluğundan söz etse de sonuca ulaştıklarında bağırsak sağlığı ve genel refah düzeyindeki artışı deneyimlediklerini belirtirler.
Gaps diyeti ile kilo verenler de olabilir çünkü bu diyet genel olarak yüksek oranda işlenmiş karbonhidratları hayatımızdan çıkarmayı öngördüğünden, kiloyla ilgili olumlu değişiklikler gözlemlenir. Fakat GAPS diyetinin temel amacı zayıflama değil, bağırsak mikrobiyotasını ve dolaylı olarak bağışıklık sistemini destekleyerek bedensel ve ruhsal iyiliği sağlamaktır.
Diyet aşamalar halinde uygulanır ve her aşamada izin verilen veya kısıtlanan besin grupları belli değişiklikler gösterir. Ana prensipler arasında kemik suyu, fermente sebzeler (örneğin lahana turşusu), yoğurt veya kefir gibi probiyotik ürünler, sindirimi kolay etler, hayvansal yağlar ve sebzeler yer alır. İşlenmiş gıdalar, gluten, rafine şeker ve endüstriyel yağlar tamamen yasaklı konumdadır. Aşağıda üç temel aşamaya dair kısa bilgiler bulabilirsiniz.
GAPS Diyeti 1.Aşama
GAPS diyetinin ilk aşaması, bağırsak duvarını hızla onarmayı hedefler. Bu aşamada tüketilen başlıca besin kemik suyu çorbalar ve haşlanmış sebzelerdir. Bağırsakta onarım sürecini destekleyen amino asit ve mineraller yönünden zengin kemik suyu, ana kalori ve besin kaynağıdır. İzin verilen gıdalar oldukça sınırlıdır:
- Kemik Suyu: Özellikle ilikli kemiklerden yapılan, uzun saatler kaynatılmış kemik suları.
- Haşlanmış Sebzeler: Kabak, kabak çekirdeği olmaksızın patlıcan (kabuğu hassasiyete neden olabileceğinden bazen çıkarılır), havuç, soğan ve benzeri sindirimi görece kolay sebzeler.
- Ev Yapımı Yoğurt veya Kefir (Eğer Tolerans Varsa): Probiyotik kaynağı olarak eklenebilir. Ancak ilk günlerde bazı uygulamalar, süt ürünlerini dahi sınırlayabilir.
Bu aşamada işlenmiş herhangi bir gıda; tahıllar, baklagiller, rafine şeker ve nişastalı kök sebzeler (patates gibi) kesinlikle tüketilmez. Mide veya bağırsak hassasiyeti hafifledikçe, ilerleyen aşamalara geçilir.
GAPS Diyeti 2.Aşama
Diyetin ikinci aşaması, ilk aşamaya göre biraz daha çeşitlendirilmiş bir menüyü içerir. Kemik suyu ve haşlanmış sebzelerin yanı sıra yavaş yavaş yumurta sarısı, fermente sebzeler (lahana turşusu, ev yapımı salatalık turşusu vb.) gibi eklemeler yapılmaya başlanır. Amaç bağırsakta dengeyi korumak ve yararlı bakterileri güçlendirmektir:
- Yumurta: İlk başta yalnızca sarısı denenir. Tolerans görülürse yavaş yavaş beyazına geçilir.
- Fermente Gıdalar: Probiyotik kaynağı olarak ev yapımı turşular, fermente sebze suları eklenir.
- Et ve Balık: Haşlama veya buğulama yöntemleriyle pişirilerek diyet çeşitlendirilir.
Bu aşamada da rafine karbonhidratlar, glutenli tahıllar, şekerli besinler ve paketli ürünler tüketilmez. Midede şişkinlik veya ağrı gibi olumsuz belirtiler gözlendiğinde, sıralamada bir geri adım atmak gerekebilir.
Mide Şişkinliğine Ne İyi Gelir? Şişkinlik Neden Olur? başlıklı yazıyı inceleyerek mide şişkinliği hakkında ayrıca bilgi edinebilirsiniz.
GAPS Diyeti 3.Aşama
Üçüncü aşama, önceki aşamalara göre daha geniş bir yelpazeye sahiptir. Diyet listesine meyveler (daha çok düşük glisemik indeksli olanlar) ve bazı fındık-fıstık çeşitleri (badem, ceviz, fındık) kontrollü şekilde eklenebilir. Aynı zamanda farklı pişirme yöntemleri (kavurma, ızgara vb.) kullanılmaya başlanabilir:
- Düşük Glisemik İndeksli Meyveler: Elma, armut, çilek gibi.
- Fındık ve Tohumlar: Badem, fındık, ceviz, kabak çekirdeği; ancak hepsi önce suda bekletilerek veya doğru şekilde hazırlanarak tüketilir.
- Yeni Sebzeler ve Etler: Besin çeşitliliği artırılabilir.
Üçüncü aşamaya gelindiğinde, sindirim sistemi büyük ölçüde toparlanmış kabul edilir ve artık kısıtlamaların bir kısmı esnetilebilir. Fakat GAPS diyeti, genel olarak tahıl, baklagil ve rafine şeker tüketimini uzun süreli veya kalıcı biçimde sınırlama eğilimindedir.
1 Haftalık GAPS Diyeti Listesi
Gelin şimdi gaps diyeti örnek liste üzerinden somut şekilde ilerleyelim. Bu haftalık gaps diyeti kapsamında, gaps diyeti kahvaltı seçeneklerine ve diğer öğünlere göz atalım. Ancak unutmayın; bu liste, herkese uyan bir reçete değildir; sadece fikir vermesi için hazırlanmış temel bir şablondur.
Pazartesi
- Kahvaltı: Ilık kemik suyu çorbası, yanında 1 yumurta sarısı (eğer tolerans varsa), birkaç kaşık ev yapımı yoğurt.
- Öğle: Buğulama usulü beyaz et (tavuk veya balık), haşlanmış kabak, kemik suyuna eklenmiş fermente sebze suyu (lahana suyu).
- Akşam: Kuzu etli sebze çorbası (soğan, havuç, kabak), 2-3 kaşık ev yapımı lahana turşusu.
Salı
- Kahvaltı: Kemik suyu ile pişirilmiş yumuşak sebze çorbası, haşlanmış yumurta, 1 fincan bitki çayı.
- Öğle: Balık çorbası (kemik suyu bazlı), yanına buharda pişmiş brokoli.
- Akşam: Zeytinyağı gezdirilmiş fırında kabak ve kıyma ile yapılan güveç, yanına 2-3 kaşık turşu.
Çarşamba
- Kahvaltı: Ev yapımı kefir veya yoğurt (tolerans varsa), yanında yavaş yavaş tam yumurta (sarısı + beyazı) haşlama olarak eklenebilir. Fermente sebze suyu (örneğin pancar turşusu suyu).
- Öğle: Kemik suyu çorbası içerisinde yumuşak sebzeler (havuç, kabak, soğan) ve haşlanmış tavuk parçaları.
- Akşam: Fırında levrek (yağsız, tuzsuz veya az tuzlu), yanına haşlanmış enginar, 1 kase kemik suyu çorbası.
Perşembe
- Kahvaltı: Kemik suyu çorbası, yanında 2-3 adet çırpılmış yumurta (bazı uygulamalarda yumurta tamamen serbest hale gelir).
- Öğle: Fırında pişirilmiş tavuk but, yanında haşlanmış havuç ve kabak püresi.
- Akşam: Et sulu sebze yahnisi (kuzu eti, soğan, havuç, kabak, az miktarda kereviz), ev yapımı turşu veya kefir.
Cuma
- Kahvaltı: 1 kase ev yapımı yoğurt ve fermente lahana turşusu, yanında 1 yumurta haşlaması.
- Öğle: Sığır ilikli kemik suyu çorbası, içerisinde hafif haşlanmış sebzeler.
- Akşam: Buğday yerine badem unuyla yapılmış sebze keki (kabağı rendeleyip badem unu ile fırında pişirilebilir), yanında tavuk suyu çorbası.
Cumartesi
- Kahvaltı: Kemik suyundan yapılmış çorba, 1 yumurta, az miktarda fermente sebze (turşu).
- Öğle: Balık buğulama (somon, alabalık, levrek vb.), yanına buharda brokoli, karnabahar.
- Akşam: Kuzu incik haşlama, bol sebzeli (havuç, kereviz, soğan), 1 fincan nane veya rezene çayı.
Pazar
- Kahvaltı: Ev yapımı kefirle karıştırılmış çırpılmış yumurta (omlet şeklinde), yanında hafif suda bekletilip yumuşatılmış ceviz veya badem.
- Öğle: Tavuk haşlama, havuç ve kabak püresi, 1 kase yoğurt (eğer süt ürünlerine tolerans oluştuysa).
- Akşam: Dana etiyle hazırlanmış sebzeli güveç, yanında 2-3 kaşık lahana turşusu veya turşu suyu.
Bu liste, GAPS diyetinin temel prensiplerine uygun olacak şekilde kurgulanmış örnek bir menüdür. Beslenme sürecinde dikkat edilmesi gereken en önemli şeylerden biri, herhangi bir besine gösterilen duyarlılık veya alerjik belirtilerdir. Herhangi bir rahatsızlık gözlemlendiğinde o besini azaltmak veya tamamen kesmek önerilir.
GAPS Diyeti Örnek Menü
Yukarıda paylaşılan haftalık gaps diyetinin yanı sıra gün içinde tüketilebileceğiniz örnek menüye de bakabilirsiniz. Böylece plan yapmak için esnek bir çerçeveye sahip olursunuz.
Sabah (Kahvaltı):
- Ilık kemik suyu çorbası
- Haşlanmış yumurta veya omlet (yumurtaya tolerans varsa)
- 1 küçük kase fermente lahana turşusu veya turşu suyu
Öğle:
- Dana ilikli kemik suyu ile pişirilmiş sebze çorbası (havuç, kabak, brokoli)
- Haşlanmış veya fırınlanmış tavuk
- Bir avuç kadar suda bekletilmiş çiğ badem (aşama uygunsa)
Akşam:
- Fırında pişmiş balık (somon, levrek vb.)
- Haşlanmış veya buharda pişmiş sebzeler (karnabahar, brokoli, ıspanak)
- Az miktarda (birkaç kaşık) ev yapımı yoğurt
Ara öğün tercih edilmek istenirse, fermente sebze suyu veya ev yapımı kefir (birkaç yudum) iyi seçenekler olabilir. Gaps diyeti tarifleri arasında, kemik suyuyla yapılan çeşitli çorbalar, badem unuyla yapılan ufak ekmek benzeri atıştırmalıklar ve sebzeli omletler öne çıkar. Damak tadınıza göre baharat kullanmak serbesttir ancak kimyon, karabiber ve deniz tuzu gibi sade baharatlarla sınırlı kalmak daha uygundur.
Ancak unutmayın: GAPS diyeti, tıbbi tedavi yerine geçmez ve ciddi sağlık sorunları olanlar veya kronik rahatsızlıkla mücadele edenler için mutlaka bir uzmana danışılması gerekir. Her metabolizma farklıdır ve diyet, kişiye özelleştirilmediği sürece beklenen faydayı sağlamayabilir. Özellikle hamileler, emziren anneler veya ciddi hastalıkları olan kişilerin GAPS diyetini uygulamadan önce tıbbi görüş alması önerilir.
GAPS Diyetinde Ne Yenir?
Gaps beslenme anlayışı, işlenmiş ve rafine gıdaları diyet dışına iterek, daha doğal ve “temiz” besinler tüketmeyi teşvik eder. Kemik suyu, fermente sebzeler, et ve balık, bazı meyveler (özellikle düşük glisemik indeksli olanlar) ve sağlıklı yağlar (tereyağı, hayvansal yağlar, hindistan cevizi yağı vb.) bu diyetin temel taşlarını oluşturur.
- Kemik Suyu: Vücudun yapı taşlarını onarmak için zengin bir amino asit ve mineral kaynağıdır.
- Fermente Sebzeler: Turşu, fermente lahana, pancar turşusu gibi probiyotik açısından zengin besinler bağırsak florasını destekler.
- Et, Balık ve Yumurta: Kaliteli protein kaynaklarıdır. Serbest gezen tavukların yumurtası veya organik hayvansal kaynaklar tercih edilir.
- Sebzeler: Sindirimi kolay olan kabak, havuç, ıspanak, brokoli, karnabahar ve diğer sebzeler çorba veya haşlama şeklinde tüketilir.
- Meyveler: Gaps diyeti genelde ilk aşamalarda meyve konusunda sınırlamalar koyar. Daha sonra düşük şekerli meyveler kontrollü şekilde eklenir (elma, armut, çilek vb.).
GAPS Diyetinde Ne Yenmez?
Gaps diyeti yasak yiyecekler listesi oldukça uzundur. Temelde GAPS diyetinin amacı bağırsak işlenmiş besinleri kesmektir. Yasaklı yiyecek gruplarına tek tek bakacak olursak:
- Glutenli Tahıllar (Buğday, Arpa, Çavdar vb.): Bu tahıllar sindirim sisteminde zorluklar yaratabilir.
- Rafine Şeker ve Yapay Tatlandırıcılar: Zararlı bakterilerin beslenmesine yol açarak bağırsak dengesini bozar.
- Paketli ve İşlenmiş Gıdalar: Çeşitli katkı maddeleri, koruyucular ve kimyasallar içerir.
- Bitkisel Endüstriyel Yağlar: Mısırözü yağı, soya yağı gibi yüksek oranda işlenmiş yağlar enflamasyonu tetikleyebilir.
- Baklagiller (Fasulye, Nohut, Mercimek vb.): GAPS diyetinin ilk aşamalarında kesinlikle tüketilmez, ilerleyen aşamalarda bile çok sınırlı miktarlarda denenebilir.
GAPS Diyeti Kimlere Uygulanır?
Dr. Natasha Campbell-McBride’in geliştirdiği GAPS (Gut and Psychology Syndrome) yaklaşımı, bağırsak sağlığı ile beyin fonksiyonları arasındaki güçlü ilişkiye odaklanır. Özellikle otizm, dikkat eksikliği, hiperaktivite, depresyon ve bipolar bozukluk gibi durumların altında, genellikle ciddi bağırsak dengesizliklerinin yattığını savunur. Bu yüzden GAPS diyeti, sadece fiziksel değil, zihinsel iyileşmeyi de hedefleyen kapsamlı bir beslenme modelidir.
Bu yaklaşım çerçevesinde, GAPS diyeti otizim tanısı alan bireylerde oldukça yaygın olarak uygulanmakta, bağırsak florasının dengelenmesiyle birlikte sosyal etkileşim, dikkat süresi ve davranışsal tepkilerde olumlu değişimler gözlemlenmektedir.
Benzer şekilde, duygu durum dalgalanmaları yaşayan kişilerde de umut vadetmektedir. Özellikle GAPS diyeti bipolar bozukluk gibi zihinsel dengeyi etkileyen rahatsızlıklarda, beslenme temelli bir destek yöntemi olarak değerlendirilmektedir.
GAPS protokolü sadece psikolojik değil, aynı zamanda bağışıklık sistemiyle bağlantılı kronik hastalıklar üzerinde de etkili olabilir. Örneğin, bağırsak iltihaplarını hafifletmeyi amaçlayan GAPS diyet ülseratif kolit hastaları için sindirimi kolay, bağırsak dostu gıdalarla yapılandırılır. Aynı şekilde, otoimmün kaynaklı ağrı ve iltihap şikayetleri olan GAPS diyeti romatizma hastalarında da destekleyici bir tedavi olarak uygulanabilir.
Tüm bu grupların yanında, sağlığını doğal yollarla iyileştirmek isteyen ve farklı kronik şikayetlere çözüm arayan GAPS diyeti uygulayanlar, kişisel deneyimlerinde olumlu değişiklikler gözlemleyerek bu yaklaşımı benimsemektedir.
GAPS Diyeti Ne Kadar Sürer?
GAPS diyeti, genellikle 6 aydan başlayarak 2 yıla kadar uzayabilen bir süreç olarak tanımlanır. Diyetin süresi, kişinin sağlık durumu, bağırsak hasarının seviyesi, alerji veya intoleransların varlığı gibi faktörlere göre değişir. Bazı insanlar birkaç ay içerisinde rahatlama yaşarken, bazıları daha uzun süre takip etmek isteyebilir. Özellikle ilk üç aşamanın ne kadar katı uygulandığı ve kişinin diyetle birlikte yaşam tarzını ne ölçüde değiştirdiği sonuçlar üzerinde belirleyici olacaktır.
Kişinin bağırsak florasını büyük ölçüde düzenlemesi, besin intoleranslarından kurtulması ve vücutta genel bir iyileşme gözlemlemesi hedeflendiği için tam etki görebilmek adına sabırlı olmak gerekir. Herhangi bir şikâyette uzmana danışmak ve gerekirse diyetin seyrini modifiye etmek önemlidir.
GAPS Diyetini Kimler Yapamaz?
Öncelikle, ciddi bir sağlık sorunu olan kişilerin (örneğin ileri derecede böbrek hastalığı, karaciğer sorunları, çoklu besin alerjileri) kendi başına bu diyete başlamaması gerekir. Hamileler ve emziren anneler, bebekler, gelişme çağındaki çocuklar ve kronik rahatsızlığı bulunanlar mutlaka doktorları ve gerektiğinde bir beslenme uzmanıyla görüşmelidir. GAPS diyeti protein ve yağ ağırlıklı olduğu için, böbrek veya karaciğer ile ilgili sıkıntılar varsa bunları tetikleyebilir.
Ayrıca herhangi bir besin grubu tamamen çıkarılırken metabolizma farklı tepkiler verebilir. Kan şekeri dengesi problemi yaşayan kişiler, çok düşük karbonhidratlı bir diyette baş dönmesi, halsizlik, baş ağrısı gibi belirtiler yaşayabilir. Bu belirtiler geçici veya uyum semptomları olabileceği gibi uzun sürdüğünde mutlaka bir uzmanla görüşmek gerekir.
İlginizi Çekebilir: Eliminasyon Diyeti Nedir, Nasıl Yapılır? Örnek Menü Listesi
SIK SORULAN SORULAR
GAPS Diyetinde Muz Yenir mi?
Muz, görece yüksek şeker içeriği olan bir meyvedir. GAPS diyetinin erken aşamalarında meyveler ya tamamen yasaklanır ya da çok kısıtlı miktarlarda tüketilir. Özellikle muzun şeker oranı yüksek olduğu için, diyete yeni başlayanların ilk aşamalarda bu meyveyi tüketmemeleri önerilir. Sonraki aşamalarda, bağırsak florası düzenlendikten ve vücudun tolere edebileceğinden emin olunduktan sonra kontrollü şekilde, çok olgun olmayan muz tercih edilebilir.
GAPS Diyetinde Hangi Ekmek Yenir?
GAPS diyetinde geleneksel ekmek (buğday unu vb.) kesinlikle tüketilmez. Glutenli tahıllar ve rafine unlar sindirimi zorlaştırır ve bağırsak florasını olumsuz etkiler. Onun yerine badem unu, hindistan cevizi unu gibi gluten içermeyen unlar kullanılarak GAPS’a uygun ekmek benzeri atıştırmalıklar yapılabilir. Bu tür ekmekler genellikle yumurta, badem unu ve doğal yağlar kullanılarak hazırlanır ve bağırsak açısından daha tolere edilebilir kabul edilir.
GAPS Diyetinde Yumurta Yenir mi?
Evet, yumurta GAPS diyeti için değerli bir protein ve yağ kaynağıdır. Ancak bazı kişilerde yumurta alerjisi veya hassasiyeti olabileceği için başlangıçta sadece yumurtanın sarısını deneyerek başlanır. Eğer herhangi bir hassasiyet veya alerjik reaksiyon gelişmezse, yavaş yavaş yumurtanın tamamı (sarısı + beyazı) diyete eklenebilir. Yumurta, GAPS diyetinde özellikle ikinci aşamadan itibaren daha geniş yer bulur.
GAPS Diyetinde Pirinç Yenir mi?
Pirinç, bir tahıl olmasa da yüksek oranda nişasta içerir. GAPS diyetinin erken aşamalarında nişastalı besinler büyük ölçüde kısıtlanır. Bu nedenle beyaz pirinç veya kahverengi pirinç, en azından ilk birkaç ay kesinlikle önerilmez. Daha ileri aşamalarda, kişinin bağırsak florası düzelme gösterdiyse ve nişastaya tepki vermiyorsa, çok küçük miktarlarda deneysel olarak eklenebilir. Ancak çoğu GAPS protokolünde pirinç uzun süreler menü dışında tutulur.
Bu yazıda belirtilen bilgilerin tamamı, genel bilgilendirme amaçlıdır. Tıbbi veya psikolojik bir rahatsızlığınız varsa mutlaka doktorunuza danışmalı ve kişiselleştirilmiş bir tedavi ve beslenme planı oluşturmalısınız. Özellikle GAPS gibi katı diyetler, uzman desteği olmadan uygulandığında beklenmedik sorunlara yol açabilir. Unutmayın, sağlıklı bir hayatın anahtarlarından biri dengeli ve sürdürülebilir bir beslenme modeline sahip olmaktır.
Kaynaklar:
- Cryan, John F., et al. “The Microbiota-Gut-Brain Axis.” Physiological Reviews, vol. 93, no. 4, 2013, pp. 1045–1086. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3981895/
- Cenit, María Carmen, et al. “The Role of Gut Microbiota in Neuropsychiatric Disorders.” Frontiers in Neuroscience, vol. 14, 2020, article 578666. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnins.2020.578666/full
